Priliv doznaka dostigao rekord, da li će nam gastarbajteri slati sve manje novca
Sudeći prema podacima Narodne banke Srbije (NBS), u našu zemlju se za 10 meseci (od januara do kraja oktobra) 2023. godine slilo oko 4,3 milijarde evra po osnovu doznaka. To je, kako navode u NBS, oko dva odsto više u odnosu na isti period 2022.
Upravo je ta godina (2022) bila rekordna jer je priliv po osnovu doznaka u Srbiju iznosio čak oko pet milijardi evra. U 2021. su nam, prema podacima NBS, doznake donele nešto malo više od 3,6 milijardi evra.
Nakon pandemije korona virusa, objašnjavaju u centralnoj banci, intenziviran je rast priliva doznaka, a na to su uticali i brojni drugi faktori.
“Nakon pandemije, kada je bilo ograničeno kretanje stanovništva u zemljama u kojima živi pretežni deo naše dijaspore, od 2022. je intenziviran rast priliva doznaka, a blaži rast je nastavljen i u 2023. godini. Takođe, na povećanje priliva doznaka su uticali i drugi faktori. Prvo, doznake inače imaju kontraciklični karakter, što znači da u periodima kriza, povećane globalne neizvesnosti i geopolitičkih tenzija najčešće dolazi i do njihovog rasta”, kažu za Forbes Srbija u NBS.
Praktično, kako dodaju, ljudi koji žive u inostranstvu, u takvim okolnostima više pomažu svoje članove porodica i prijatelje koji žive u Srbiji.
“Drugo, rast inflacije u 2022. u većini zemalja doveo je do toga da su svi ključni makroekonomski pokazatelji, pa tako i doznake, nominalno povećani. Na kraju, na intenzivan rast doznaka u 2022. uticao je i povećan broj državljana drugih zemalja koji zasnivaju svoje boravište u Srbiji”.
U centralnoj banci navode i da je u 2023. nastavljen visok nivo priliva doznaka, pri čemu se blago smanjenje u trećem tromesečju može pripisati i visokoj bazi iz istog perioda prethodne godine. Naime, priliv po osnovu doznaka je u trećem tromesečju 2023. iznosio 1.423 miliona evra (oko 1,4 milijarde evra), što je za oko 6,3 odsto manje u odnosu na isti period 2022. godine.
“Imajući u vidu očekivani pad inflacije i smirivanje geopolitičkih tenzija u svetu očekujemo da će se i priliv doznaka u Srbiju stabilizovati”, istakli su u NBS.
Ipak, iznos doznaka u 2023. koji je gotovo identičan onom iz 2022. godine realno je manji, smatra Dragoljub Rajić iz Mreže za poslovnu podršku. On ističe da je na to najviše uticala inflacija.
“To je realno manje novca zbog inflacije, jer i evro i dolar znatno manje vrede nego što su vredeli pre godinu, dve ili tri godine. Prva stvar koja se primeti jeste to da je kod nas vrednost deviza generalno potcenjena. Zatim, taj novac koji dolazi u Srbiju prilično ima manju vrednost i značaj nego 2020. godine, pre talasa inflacije”, kaže Rajić za Forbes Srbija.
Prema njegovim rečima, doznake popunjavaju nedostatke u našem bruto domaćem proizvodu, i donekle smanjuju spoljnotrgovinski deficit.
“Ono što se može primetiti je da se spoljnotrgovinski deficit smanjuje uvek kada se oseti kriza, odnosno inflacija i pad kupovne moći građana. Ljudi tada kupuju jeftinije proizvode, a ne one sa višom vrednošću koji su uglavnom uvozni”.
Tome, naglašava Rajić, dodatno pomognu i doznake koje šalju privatna lica.
“Ali, svako povećanje doznaka zapravo znači da je uticaj krize kod nas mnogo veći nego što se naizgled vidi. To zapravo znači da naši ljudi zovu i mole rođake i prijatelje koji su u inostranstvu da im pošalju više novca. To u krizi jeste nešto čime mi smanjujemo ta dva jaza. Jedan je realna snaga BDP-a, a drugi to da malo smanjujemo spoljnotrgovinski deficit”, objašnjava on.
On smatra da će se, nažalost, na duži rok prihodi od doznaka smanjiti.
“Mlađe generacije koje odlaze iz zemlje najčešće su jedino dete ili eventualno imaju sestru ili brata. Oni novac šalju roditeljima koji su ostali u Srbiji. Kada njih ne bude bilo, neće imati kome da šalju novac. Tek ćemo narednih godina osetiti pad priliva doznaka zbog smanjenog prirodnog priraštaja i velikih migracija u inostranstvo. Nažalost, odlaze nam najproduktivniji i intelektualno najsposobnji mladi ljudi”, zaključuje Rajić.
Najviše novca stiže iz Nemačke
Prema ranijim navodima NBS, najveći iznosi po osnovu doznaka dolazili su iz Nemačke.
Tako je geografska struktura doznaka ostala stabilna tokom pandemije, pa je posle Nemačke, najveći priliv doznaka registrovan iz Švajcarske, zatim iz SAD-a i Austrije, iza kojih je Francuska.
U centralnoj banci podsećaju da su doznake obuhvaćene kroz stavku koja se naziva lični transferi i koja obuhvata doznake radnika, penzije i druga socijalna primanja, kao i pomoć i poklone iz inostranstva, upućene fizičkim licima rezidentima Srbije.